Aleksander Szumanski

IRENA KRZYWICKA

 Irena Krzywicka – polska feministka, pisarka, publicystka i tłumaczka. Kochanka Tadeusza Boya-Żeleńskiego, propagowała świadome macierzyństwo, antykoncepcję i edukację seksualną. Z jej "wyczynów" to prezesowanie w sądzie koleżeńskim Zarządu Głównego  Związku Literatów Polskich w czasach PRL. Iredyńskiego, Bąka, Jasienicę, Zawieyskiego i innych prześladowanych literatów przez esbecki ZLP wydalała ze Związku Literatów Polskich dyscyplinarnie z wnioskami karnymi do sądów powszechnych. Współpracowała ściśle z NKWD w tym z agentem NKWD jeszcze przedwojennym Jerzym Putramentem. Była bliską takim postaciom jak Krwawa Luna (Julia Brystygier), Wanda Wasilewska i cały stalinowski Związek Patriotów Polskich we Lwowie. Publikowała w "Czerwonym Sztandarze" i w "Nowych Widnokręgach" uznanych za jaczejki bolszewickie ( informacje uzyskałem we Lwowie od Weroniki Kahza).

Z domu nazywała się Goldberg; urodziła się 28 maja 1899 roku w Jenisiejsku, w spolonizowanej rodzinie żydowskiej, zaliczanej do lewicowej inteligencji. Jej rodzice byli działaczami socjalistycznymi zesłanymi za swoją działalność polityczną na Syberię (gdzie urodziła się Irena). Ojciec Krzywickiej, Stanisław Goldberg, był z wykształcenia lekarzem, a matka była dentystką. Ojciec na zesłaniu zaraził się gruźlicą i zmarł trzy lata po powrocie do Polski. Irenę wychowywała matka (wielbicielka literatury polskiej) w duchu racjonalizmu i tolerancji.

Irena Krzywicka ukończyła szkołę średnią, a następnie, w roku 1922, polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Napisanej pracy doktorskiej nie obroniła (na skutek konfliktu z promotorem). W czasie studiów opublikowała swój pierwszy esej "Kiść bzu".

W 1923 roku wyszła za mąż "z przyjaźni" za Jerzego Krzywickiego, syna socjologa i rzecznika praw kobiet Ludwika Krzywickiego. Razem z mężem zdecydowała o otwartym charakterze ich związku i niedługo po ślubie wyjechała na Korsykę z kochankiem, Walterem Hasencleverem, znanym poetą i dramaturgiem, Niemcem. Szanowała i ceniła swojego męża oraz dążyła do utrzymania tego małżeństwa, które oceniała jako udane. Urodziła synów Piotra i Andrzeja.

Była autorką kilku powieści, tłumaczyła m.in. utwory H.G. Wellsa, Frischa (Homo Faber) i Dürrenmatta, popularyzowała w Polsce twórczość Marcela Prousta. Przełomem okazała się dla niej współpraca z Boyem-Żeleńskim, w którym się zakochała. Ten pozamałżeński, głośny związek a także wspólna z kochankiem działalność na rzecz upowszechnienia edukacji seksualnej i kontroli urodzeń, uczyniły z Krzywickiej najbardziej znaną działaczkę feministyczną okresu przedwojennego. Była skandalistką świadomie poruszającą drażliwe kwestie aborcji, seksualności kobiet i homoseksualizmu. Była przeciwniczką monogamii i głosiła wolność seksualną dla kobiet (taką samą, jaką tradycyjnie mieli mężczyźni), domagała się też polepszenia warunków życia więźniów, aby ograniczyć rozwój dewiacji. Głosiła tolerancję dla homoseksualizmu, który określała jako "odwrócenie instynktu płciowego", w swojej istocie zupełnie naturalnego (tzw. "mańkut płciowy"). Domagała się legalizacji aborcji, aby zlikwidować groźne dla życia kobiet "podziemie aborcyjne".

Wspólnie z Boyem-Żeleńskim otworzyła w Warszawie klinikę, w której udzielano bezpłatnych porad dotyczących świadomego macierzyństwa; założyła dodatek do Wiadomości Literackich pt. "Życie Świadome", który propagował edukację seksualną i w którym publikowali tacy pisarze jak m.in. Zofia Nałkowska, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i Wanda Melcer.

Irena Krzywicka-Witkacy była obiektem ataków ze strony środowisk prawicowych, które zarzucały jej "szkodzenie narodowi", atakowali ją także znani pisarze liberalni, tacy jak Jan Lechoń, Maria Dąbrowska i Jarosław Iwaszkiewicz, którzy protestowali przeciwko dominacji kwestii seksualnych w jej twórczości.

Podczas wojny i okupacji Krzywicka musiała ukrywać się pod innym nazwiskiem, ponieważ znajdowała się na liście osób Żydów przeznaczonych przez Niemców do zamordowania. Współpracowała z SB, straciła najbliższe osoby: męża (prawdopodobnie zginął w Katyniu lub, według innych źródeł, w Dergaczach koło Charkowa), kochanka Boya-Żeleńskiego (zamordowanego we Lwowie) oraz syna, Piotra.

Po wojnie pracowała w ambasadzie polskiej w Paryżu wraz z Czesławem Miłoszem. Po powrocie do kraju pisała recenzje teatralne dla Rzeczypospolitej. Była członkinią Związku Literatów Polskich, a po 1956 roku członkinią Zarządu Głównego tej organizacji. Piastowała stanowisko przewodniczącej sądu koleżeńskiego ZLP. W roku 1954 została radną miasta Warszawy. W latach 1955-1962 prowadziła w Warszawie znany salon literacki.

W 1962 roku, ze względu na karierę syna, Andrzeja, który otrzymał stypendium Forda, wyjechała wraz z nim z kraju, najpierw do Szwajcarii, a później do Francji i nigdy już nie wróciła do Polski. Mieszkała pod Paryżem, najdłużej w Bures-sur-Yvette, gdzie też zmarła 12 lipca 1994 roku. W roku 1992 opublikowała swoją ostatnią i najbardziej popularną (do dzisiaj pojawiło się 5 wydań) książkę autobiograficzną "Wyznania gorszycielki".