Aleksander Szumanski

HENRYK MINKIEWICZ

Henryk Minkiewicz-Odrowąż (ur. 19 stycznia 1880 r. w Suwałkach, zm. 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) – generał dywizji Wojska Polskiego, dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Był synem Kazimierza, urzędnika skarbowego i Karoliny z Michałowskich oraz bratem Romualda. Ukończył gimnazjum w Mariampolu. Od 1898 r. studiował nauki przyrodnicze w Petersburgu. W tym czasie związał się z Polską Partią Socjalistyczną 1902 – porzuciwszy uczelnię petersburską – przeniósł się do Krakowa, gdzie przez rok studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie – malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych, której również nie ukończył.

Po definitywnej rezygnacji ze studiów w 1904 r. poświęcił się działalności politycznej, był m.in. członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS oraz bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. Działał w Organizacji Bojowej PPS PPS-FR, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckim. W 1909 r. wraz Kazimierzem Pużakiem wykonał w Rzymie wyrok śmierci na policyjnym prowokatorze, Edmundzie Tarantowiczu. Po konflikcie z Józefem Piłsudskim, do którego doszło w 1912 r. (prawdopodobnie z powodu umniejszenia znaczenia oddziału zakopiańskiego „Strzelca”), został usunięty z ZS i ZWC.

Po wybuchu I Wojny Światowej wstąpił do Legionów Polskich, otrzymując stopień porucznika i funkcję dowódcy 1 kompanii 3 pułku piechoty kpt. Józefa Hallera. W trakcie służby awansował do stopnia podpułkownika i stanowiska dowódcy 3 pułku piechoty. 6 lipca 1916 w bitwie pod Kostiuchnówką został ranny i wzięty przez Rosjan do niewoli, z której po roku zbiegł.

W lipcu 1917 r. przystąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. 13 sierpnia 1917 roku generał piechoty Hans Hartwig von Beseler mianował go pułkownikiem. Był dowódcą I Brygady Piechoty oraz komendantem Garnizonu Warszawa. W listopadzie 1918 r. kierował akcją rozbrajania oddziałów niemieckich oraz zajmowania ważnych obiektów przez żołnierzy PSZ. 29 listopada został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Wojskowego „Przemyśl”. 9 lutego 1919 r.objął dowództwo Okręgu Wojskowego Przemyśl oraz „Grup operujących na linii Chyrów–Przemyśl–Mościska”.

W latach 1918–1920 walczył na froncie wschodnim. Najpierw jako dowódca grup operacyjnych brał udział w walkach z Ukraińcami, a później – na czele 2 Dywizji Piechoty Legionów – walczył z Armią Czerwoną podczas wojny polsko-bolszewickiej. 1 maja 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu generała podporucznika, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Uczestniczył w Bitwie Warszawskiej, będąc od 25 lipca 1920 r. zastępcą Wojskowego Gubernatora Warszawy i dowódcy 1 Armii, generała Franciszka Latinika.

8 lipca 1921 roku objął dowództwo 4 Dywizji Piechoty we Włocławku. 1 maja 1922 roku został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z dnem 1 czerwca 1919 roku i 33. lokatą w korpusie generałów. 30 sierpnia 1923 roku został mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. Z dniem 1 września 1924 roku został zwolniony ze stanowiska zastępcy dowódcy OK I i oddany do dyspozycji ministra spraw wewnętrznych w charakterze dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP). 1 grudnia 1924 roku został awansowany na generała dywizji ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 9. lokatą w korpusie generałów. 16 lutego 1925 roku prezydent RP Stanisław Wojciechowski mianował go dowódcą KOP.

8 maja 1929 roku został zwolniony ze stanowiska dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza. Zwolnienie nastąpiło na polecenie Józefa Piłsudskiego, pomimo dużych osiągnięć dowódczych i organizacyjnych. Po zwolnieniu ze stanowiska pozostawał w dyspozycji ministra spraw wojskowych. Zamieszkał w osadzie wojskowej Jamno w powiecie brzeskim. Z dniem 30 września 1934 roku został przeniesiony w stan spoczynku.

Po wybuchu II Wojny Światowej w 1939 r. i sowieckiej napaści na Polskę został aresztowany przez NKWD, pomimo zaawansowanego wieku i statusu oficera w stanie spoczynku, i osadzony w obozie w Kozielsku. Był najwyższym rangą jeńcem w obozie. Ponadto cieszył się dużym autorytetem, dzięki któremu stał się dla oficerów swego rodzaju arbitrem, będąc także doradcą i opiekunem młodszych stopniem kolegów, przez co zyskał ich uznanie i szacunek. W relacji ocalałego z losu jeńców Tadeusza Felsztyna, gen. Minkiewicz dążył do zażegnania wśród osadzonych w obozie wszelkich sporów zarówno natury codziennej, jak też dotyczącej przeszłości, stanu państwa polskiego oraz przyczyn klęski wrześniowej; ponadto zorganizował na terenie obozu sieć oficerów łącznikowych kontaktującą go z wszystkimi częściami Kozielska. Po rozpoczęciu rozładowania obozu w kwietniu 1940 r. i wobec różnych pogłosek o dalszym losie wywożonych generał wydał instrukcję do polskich żołnierzy, aby protestowali przeciw (rzekomemu) oddawaniu ich w ręce Niemców i przeciw przymusowemu przetrzymywaniu w ZSRR.

Z kilku ocalonych dzienników jeńców Kozielska jednoznacznie wynika, że generałowie Henryk Minkiewicz, Mieczysław Smorawiński i Bronisław Bohaterewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych, w tym także Adam Solski, zostali wywiezieni z obozu 7 kwietnia 1940 r.. Istnieje prawdopodobieństwo, iż jego egzekucja mogła nastąpić 9 kwietnia tego roku, jako że generał znajdował się na jednej liście wywózkowej wraz z Adamem Solskim, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję. Jego zwłok wśród pochowanych na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu nie zidentyfikowano, tak jak to było w przypadku gen.gen. Bohaterewicza i Smorawińskiego.

Henryk Minkiewicz był żonaty ze starszą od niego o dwa lata Marią Markowską, poetką, zmarłą w 1939. Ich związek był bezdzietny.

Ordery i odznaczenia

 Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3960 - 1921[27]

 Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski - 10 listopada 1927 „za wyjątkowo owocną dla Państwa działalność na polu umocnienia państwowości polskiej na pograniczu”

 Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

 Krzyż Niepodległości

Krzyż Walecznych – czterokrotnie

UPAMIĘTNIENIE

Od 20 stycznia 1992 r. Podlaski Oddział Straży Granicznej w Białymstoku nosi imię:„ Generała dywizji Henryka Minkiewicza”.

 Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 r. Henryk Minkiewicz-Odrowąż został pośmiertnie awansowany do stopnia generała broni. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 r. w Warszawie, podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

15 sierpnia 2014 r., w 94. rocznicę Bitwy Warszawskiej, na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie została odsłonięta w Ossowie tablica upamiętniająca ośmiu dowódców polskich oddziałów uczestniczących w walkach, którzy w 1940 r. stali się ofiarami zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali gen. dyw. Stanisław Haller, gen. dyw. Henryk Minkiewicz, gen. dyw. Leonard Skierski, gen. bryg. Bronisław Bohaterewicz, gen. bryg. Kazimierz Orlik-Łukoski, gen. bryg. Mieczysław Smorawiński, płk dypl. Stefan Kossecki, ppłk Wilhelm Kasprzykiewicz.