Aleksander Szumanski

 GETTO NIEMIECKIE W KOŁOMYI.

POŁOŻONEJ NA KRESACH  WSCHODNICH II RP.

KOŁOMYJA - LAS W SZEPAROWCACH - MIEJSCE ROZSTRZELANIA ŻYDÓW.

Las w Szeparowcach – miejsce rozstrzelania kołomyjskich Żydów.

Kołomyja – miasto na zachodniej Ukrainie, stolica rejonu w obwodzie iwanofrankiwskim (stanisławowskim). Odległe 64 km na południowy wschód od Stanisławowa (obecnie Iwano-Frankiwsk), 546 km na południowy zachód od Kijowa. Leży nad Prutem.

KOŁOMYJA KOLEBKĄ CHASYDÓW

ORMIANIE W KOŁOMYI

OKRUCIEŃSTWO HITLEROWCÓW, BANDEROWCÓW i POLICJANTÓW UKRAIŃSKICH

 Znaną Ormianką urodzoną w Kołomyi była Ewa Stolzman - Kotlarczyk, moja  przyjaciółka, recytująca moje wiersze, bliska krewna Mieczysława Kotlarczyka, twórcy krakowskiego, konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego, w którym występował św. Jan Paweł II wówczas aktor Karol Wojtyła.

Kołomyja kolebką chasydów. W Kołomyi był bardzo silny żywioł żydowski. Żydzi korzystali z przywilejów, których nie szczędzili im polscy królowie, od Kazimierza Wielkiego poczynając. Do 1939 r. stanowili połowę mieszkańców miasta. Dominowali gospodarczo, bo mieli w swych rękach prawie cały handel.

Wyróżniali się intelektualnie i religijnie. Tam narodził się bardzo ważny prąd religijny ortodoksyjnych Żydów, zwany chasydyzmem.

U jego początków był rabin Kołomyi Meshulam Ben Jeszeja oraz jego przyjaciel, pustelnik, talmudysta, mistyk, producent amuletów, wizjoner urodzony w Okopach św. Trójcy - Izrael Ben Eleazar (1700-1760), zwany też Baal Shem Tow, czyli "Mistrz Imienia Dobrego", który w 1730 r. zaszył się w lasach pod Kołomyją, spędzając czas na modlitwach i medytacjach. Po kilku latach zszedł z gór, tworząc na Pokuciu i Podolu potężny ruch mesjanistyczny, nastawiony na szukanie ekstazy w modlitwach. Kołomyjska społeczność żydowska odegrała znaczącą rolę w rozpowszechnianiu się chasydyzmu na całym świecie. Chasydzi jednoczyli się w gminie wyznaniowej (kahał), na czele której stał rabin. Za pośrednika między Bogiem a ludźmi uważano cadyka - charyzmatycznego nauczyciela. Chasydyzm rozkwitł na całym Pokuciu, a później Podolu, bo kusił atrakcyjnością, niósł z sobą pogodę ducha, tańce wprowadzające w trans, przypominające kołomyjkę, i radosne pieśni. Świetnie przedstawił to Jerzy Kawalerowicz w filmie "Austeria" z Franciszkiem Pieczką i Wojciechem Pszoniakiem w rolach głównych. Mosze Rot w wydanej w Nowym Jorku książce twierdzi, że przed I Wojną Światową w Kołomyi, obok imponującej wystrojem XVIII-wiecznej Wielkiej Synagogi, było jeszcze około 30 synagog i małych bożnic, dwa domy nauki (midrasz) i sporo stałych modlitewni. W 1938 r. mieszkało w Kołomyi ok. 44 tysięcy osób, w tym 19 tysięcy Żydów, 13,5 tysiąca Polaków, 9,5 tysiąca Rusinów-Ukraińców i 2,5 tysiąca Niemców.

W czasie II Wojny Światowej Polacy stali się ofiarami Sowietów, hitlerowców i banderowców. Barwny świat chasydów kołomyjskich unicestwili natomiast w latach 1941-1944 w sposób okrutny hitlerowcy, wspomagani przez policjantów ukraińskich.

  GETTO W KOŁOMYI

 W 1942 r. powstało w Kołomyi getto niemieckie dla Żydów (więźniów wywieziono do Bełżca), w latach 1942–43 obóz pracy przymusowej dla Żydów (rozstrzelani w lesie w Szeparowce), ośrodek konspiracji AK i NSZ; w latach 1945–91 w Ukraińskiej  SRR.

Podczas II Wojny Światowej las koło wsi Szeparowce na obrzeżach Kołomyi stał się miejscem zbiorowych egzekucji ludności żydowskiej – mieszkańców Kołomyi, Kosowa, Obertyna, Wierzbowca i innych miejscowości.

Do jednego z największych mordów doszło 12.10.1941 roku. W tym dniu Niemcy aresztowali w Kołomyi ok. 3000 osób i przez trzy kolejne dni przetrzymywali je w więzieniu, bez żywności i wody. Następnie wyprowadzili je w stronę Szeparowców.

Po drodze zabili wiele osób, które nie nadążały za kolumną lub stawiały opór. W lesie szeparowieckim przybyłych zmuszono do wykopania dołu o przybliżonych wymiarach 10 × 10 metrów.

Z grupy pilnowanej przez straż okupanci wydzielali po pięć osób, które – po tym, jak oddawały odzież i kosztowności – prowadzili nad dół i rozstrzeliwali. Niektórym ofiarom ręce wiązano drutem kolczastym. Zabitych pochowano w miejscu kaźni.

Kolejna akcja eksterminacyjna w Szeparowcach miała miejsce 15.11.1941 roku. Zabito wtedy ok. 500 mieszkańców getta w Kołomyi, w większości osoby starsze i chore. Osiem dni później zgładzono grupę Żydów posiadających zagraniczne paszporty.

W nocy 31.01/01.02.1943 r., podczas ostatecznej likwidacji getta w Kołomyi, w Szeparowcach zginęło ok. 1000 osób.

Ofiary ludobójstwa upamiętnia współczesny pomnik z tablicą w jęz. ukraińskim i jidysz, wzniesiony przy drodze z Ottyni do Szeparowców.

 Opracował Aleksander Szumański dziennikarz niezależny

 Dokumenty, źródła, cytaty:

 https://nto.pl/moje-kresy-kolomyja-stolica-pokucia/ar/4202837

 (link is external)

 http://wojnawp.republika.pl/zydzi/z1a.html